27 Nisan 2010 Salı

Thyateira antik kenti/Akhisar-Manisa




















Akhisar ve Thyateira antik kenti:Akhisar şehir merkezi Batı Anadolu'da  Ege Denizi kıyısından yaklaşık 50 km. içeride, İzmir'in 80 km. Kuzey-Doğusunda ve  başkent Ankara'nın 485 km. Batısında kendi adıyla anılan ovanın ortasında yer  alır. Şehir, Türkiye'nin en önemli limanları olan İzmir ve İstanbul'a demiryolu ve  karayoluyla doğrudan bağlıdır.


Akhisar şehri, Kuzey-Güney  doğrultusunda uzanan 2400 km2'lik geniş ve verimli bir ovanın ortasında yer  almaktadır. Deniz seviyesinden yüksekliği genellikle 60 ila 100 m. arasında değişen  bu ovaya Akhisar Ovası denir. Akhisar ilçe arazileri Kuzey, Kuzey-Doğu  yönünde  tepeler ve dağlık alanlarla kaplıdır. Doğudaki Görenez Dağı  Yaylatepe Zirvesi 1295 m.'lik rakımıyla Akhisar topraklarının en yüksek noktasıdır.

Akhisar Ovası Kuzeyde Kadıdağ, Batıda  Yatağan Tepesi ve Yunt Dağı ile sınırlanır. Arazi yapısı genellikle alüvyondur.  Gürdük ve Kum çaylarının doğal olarak suladığı verimli bir arazidir. Akhisar  Ovası tamamen düz olmayıp, tatlı eğimleri olan hafif engebelerle kaplıdır. Bu  eğimlerde tütün tarlaları, zeytinlikler, çam ormanları bulunur. Akhisar'da 141500  hektar orman alanı bulunmaktadır. Tarıma elverişli alan yaklaşık 100000 hektar  kadardır. Şehrin hemen Güney-Batısında yeralan 400 m. yüksekliğindeki Karahöyük  Dağı, geniş Akhisar Ovası ve şehir merkezinin panoramik bir şekilde izlenebildiği  bir yerdir.

LİDYA, PERS VE  HELENİSTİK ÇAĞLAR
Prof. Dr. Bilge Umar Lydia adlı yapıtında Thyateira ismiyle ilgili şöyle diyor; "Hellenleşme döneminde Thyateira biçimirde kullanılmış adın aslının, Lydia dilinden Tuwateira yani (A)tu-uwa-te-ira, Atys tapınağının yüce kamı olduğunu sanıyorum.
Thyateira antik Lidya Devletinin Kuzeydeki en  önemli kentiydi. Paranın Lidya'lılar tarafından icat edildiği düşünülürse,  Akhisar yeryüzünde paranın ilk kez kullanıldığı şehirlerden biridir denebilir.  Thyateira'da bulunan Lidya sikkeleri genellikle çift yüzlü balta ve anatanrıça  Kybele'yi tasvir eder. Kybele'ye verilen önem Lidya'daki anaerkil toplum yapısını da  ortaya koymaktadır.

Bulunan bazı kalıntılar Hitit  egemenliğinde geçen bir dönem bulunabileceğini akla getirmektedir. MÖ 500 civarında  Pers işgaline uğrayan Thyateira, daha sonra MÖ 300 civarında Büyük İskender  tarafından fethedilerek Makedonya egemenliğine girmiştir. Bu yıllar, Batı Anadolu'da  Helenistik devrin başladığı dönemdir. Sonraki yıllarda MÖ 80'de başlayan Roma  Devrine kadar Thyateira sırasıyla Seleucid'lerin ve Bergama Krallığı'nın  egemenliklerine girmiştir.



ROMA DEVRİ


Manisa İli, Akhisar ilçe merkezi sınırları içinde olan Thyateira antik kenti, bugün modern yerleşmenin altında kalmıştır. Modern kentin merkezinde bulunan ve Tepe Mezarlığı olarak isimlendirilen alanda, 1968-1971 yılları arasında gerçekleştirilen kazılarda; 2-4.yüzyıl arasına tarihlenen bir portiko ile 5-6.yüzyıla tarihlenen absidal planlı bir yapının kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Portico, Roma İmparatorluk Döneminde, Batı Anadolu'nun birçok kentinde inşa edilmiş olan sütunlu caddelerdendir. Apsisli yapının ise dinsel işlevi olmayan bir bazilika olduğu düşünülmektedir. Akhisar ilçesinin merkezinde bulunan Tepe Mezarlığı'nda Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünce 1969, 1970 ve 1971 yıllarında kazılar yaptırılmıştır. Bu, şu ana kadar kent ve çevresinde yapılan tek bilimsel kazıdır. Ancak 1968 yılında da arkeolog E. Ataçeri ve Manisa Müzesi eski Müdürü K. Z. Polatkan'ın katkıları ile kazılar yapılmıştır Akhisar Tepe Mezarlığından çıkarılan sikke ve yazıtların incelenmesinde N. Okay, C. Artuk ve L.Tuğrul görev almıştır. 1974 ve 1975 yıllarında da Rustem Duyuran bu kazılara devam etmişti




Thyateira MÖ 80 yıllarında Roma  İmparatorluğu sınırları içine dahil olmuştur. Büyük Roma İmparatoru Sezar'ın  MÖ 48 yılında Thyateira'ya geldiği bilinmektedir. Roma İmparatorluğu devrinde  Thyateira önemini hiç kaybetmemiştir. MÖ 20 yıllarında gerçekleşen büyük bir  depremden sonra Thyateira'dan bir heyet Roma'ya giderek Batı Anadoluda yıkılan  şehirler için Roma Senatosundan yardım talep etmiştir.

Roma İmparatoru Caracalla MS 214 yılında  Thyateira'ya gelmiş ve şehri yargı yetkisine sahip bir bölgesel idari merkez  (conventus) olarak ilan etmiştir. Caracalla şehirde birkaç ay kalmış ve halk  tarafından çok sevilmiştir. Thyateira halkı daha sonra imparator anısına sikkeler  basarak, iyiliği karşılıksız bırakmamıştır. Thyateira Roma devrinde en parlak  devrini yaşamış, 3 tiyatrolu büyük bir metropol haline gelmiştir.
Thyateira antik kentinin günümüze kalan kalıntıları,tepe mezarlığı denilen bölümündedir.
Kent merkezinde  bulunan bu tepe mezarlığı bir höyüktür.1962 yılında Yusuf BOYSAL yönetiminde ;1968-1971 de de Rüstem DUYURAN yönetiminde kazı çalışması yürütüldü.Kentin sütunlu ana caddesinden bir bölüm,Roma dönemi kalıntılarıyla,ortaya çıkarıldı.
KAYNAKLAR:
LYDİA-Prof. Dr. Bilge UMAR -İnkilap yayınları
Anadolunun tarihi coğrafyası-Prof. Dr. Veli SEVİN- Türk Tarih Kurumu Yayınları